Jak najbezpieczniej urodzić dziecko? – spojrzenie na wyniki badań naukowych

Cesarskie cięcie w stosunkowo niewielkim odsetku sytuacji jest zabiegiem ratującym życie. Ze współczesnych badań naukowych wynika, że dla większości kobiet i dzieci ryzyko, jakie niesie za sobą poród operacyjny przewyższa korzyści z niego płynące.

W porównaniu z porodem drogami natury cesarskie cięcie zwiększa ryzyko pojawienia się powikłań, poczynając od rzadko występujących, ale zagrażających życiu (krwotok, choroba zatorowo-zakrzepowa, niedrożność jelit), a kończąc na dolegliwościach występujących u wielu kobiet po porodzie operacyjnym (długo utrzymujący się ból, infekcje). Jeśli kobieta rodzi przez cesarskie cięcie to istnieje większe prawdopodobieństwo, że dłużej pozostanie w szpitalu lub ponownie do niego wróci. Do fizycznych dolegliwości dochodzi również ogólne, gorsze samopoczucie psychiczne oraz problemy emocjonalne. Kobiety, które urodziły przez cesarskie cięcie gorzej oceniają swój poród od tych, które urodziły drogami natury.

Cesarskie cięcie ma również wpływ na wczesny kontakt matki z dzieckiem. Kobiety po cesarskim cięciu rzadziej mogą doświadczyć tego kontaktu, przeżywają też więcej negatywnych uczuć wobec dziecka. Maleje też szansa na udane karmienie piersią.

Cesarskie cięcie może też generować powikłania i problemy u dziecka. Istnieje ryzyko chirurgicznego uszkodzenia dziecka w trakcie wykonywania operacji, ale również dzieci urodzone tą drogą narażone są na większe ryzyko problemów z oddychaniem i wystąpieniem astmy w późniejszym wieku.

Cesarskie cięcie stwarza również problemy dla przyszłych planów reprodukcyjnych kobiety. Zwiększa się zagrożenie ciążą pozamaciczną, niepłodnością i negacją dalszej prokreacji. Kobiety mają problemy z łożyskiem (częściej zdarzają się przypadki łożyska przyrośniętego, przodującego lub przedwczesnego odklejenia się łożyska). Może dojść do rozejścia się blizny po cięciu cesarskim. Zwiększa się również ryzyko pęknięcia macicy. To wszystko generuje poważne komplikacje i konieczność interwencji medycznych. Prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań zwiększa się wraz z liczbą porodów dokonanych drogą operacyjną.

Te problemy mają również wpływ na kondycję dzieci, które rozwijają się w macicy z blizną po cięciu cesarskim. Zwiększa się ryzyko zgonu okołoporodowego, wcześniactwa i niskiej wagi urodzeniowej. Dzieci narażone są również na deformacje ciała i uszkodzenia mózgu lub rdzenia kręgowego.

Planowe cesarskie cięcia mają w pewnych punktach przewagę nad nieplanowanymi. Przy planowanych mniej jest obrażeń chirurgicznych i infekcji. Emocjonalne skutki, jakie wywołuje cesarskie cięcie planowane, są porównywalne do tych jakich kobieta doświadcza po porodzie drogami natury, natomiast cesarskie cięcie nieplanowane jest przyczyną wielu negatywnych emocji. Tym niemniej planowane cesarskie cięcie niesie za sobą skutki właściwe dla wykonania rozległej operacji. Zarówno planowane jak i nieplanowane cesarskie cięcie podnoszą ryzyko wystąpienia powikłań w przypadku przyszłych ciąż.

Poniżej przedstawione zostały wnioski będące wynikiem drobiazgowej analizy wielu wiarygodnych, poprawnych metodologicznie badań naukowych badających krótko – i długoterminowy wpływ porodu drogami natury, zabiegowego i operacyjnego na zdrowie  fizyczne i psychiczne matek i dzieci. Na podstawie tej analizy zostały wyszczególnione 33 obszary, w których cesarskie cięcie jest obciążone większym ryzykiem powikłań niż poród drogami natury, 15 obszarów, w których poród zabiegowy jest obciążony większym ryzykiem niż poród drogami natury i 4 obszary, w których poród drogami natury jest obciążony większym ryzykiem powikłań niż cesarskie cięcie.

Poniżej omówione zostaną obszary dotyczące cesarskiego cięcia i porodu drogami natury.

Oznaczenia prawdopodobieństwa pojawiające się w tekście:

I. Problemy związane ze skutkami cesarskiego cięcia bezpośrednio po porodzie w odniesieniu do matek

Cesarskie cięcie w porównaniu z porodem drogami natury niesie za sobą wzrost ryzyka wystąpienia następujących problemów:

Śmierć matki
Niektóre badania wskazują, że to sama operacja, a nie tylko powikłania pooperacyjne są przyczyną dodatkowych przypadków matczynej śmierci.
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie: Niskie do Bardzo niskie

Nagła histerektomia
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie: Średnie

Zator tętnicy płucnej i udar mózgu
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie: Niskie

Obrażenia chirurgiczne
W trakcie cesarskiego cięcia może dojść do uszkodzenia innych organów np. pęcherza moczowego, jelit czy moczowodu, szczególnie, jeśli operacja wykonywana jest w trybie nagłym.
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie nie zostało dokładnie określone w analizowanych badaniach.

Przedłużony czas pobytu w szpitalu
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie: Bardzo wysokie

Ponowna hospitalizacja
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie: Średnie

Infekcja
Kobietom po cesarskim cięciu częściej podaje się rutynowo antybiotyki, w celu zapobiegania infekcjom.
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie: Wysokie

Ból
W pierwszych dniach i tygodniach po urodzeniu dziecka kobiety które urodziły przez cesarskie cięcie zgłaszają bardziej intensywny i dłużej trwający ból, niż kobiety które urodziły drogami natury. Większość z nich używa środków przeciwbólowych i uważa ból za istotny poporodowy problem.
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie: Bardzo wysokie

Poród spostrzegany jako negatywne doświadczenie
Kobiety, które rodziły przez cesarskie cięcie gorzej oceniają swój poród w porównaniu z kobietami które rodziły drogami natury zarówno zaraz po porodzie jak i po dłuższym czasie; miały mniejszą szansę na obecność partnera lub innych wspierających osób i mniejsze poczucie kontroli.
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie: Bardzo wysokie i Wysokie

Opóźniony kontakt z dzieckiem zaraz po narodzinach
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie: Bardzo wysokie i Wysokie

Niekorzystna wczesna reakcja na dziecko
Kobiety po cesarskim cięciu częściej reagują negatywnie na swoje dziecko i gorzej je oceniają niż matki po porodzie drogami natury.
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie nie zostało określone w analizowanych badaniach.

Depresja
Wnioski z badań nie dają jednoznacznej odpowiedzi czy cesarskie cięcie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia depresji.

Trauma poporodowa
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez nieplanowane cesarskie cięcie: Wysokie. Nieplanowane cięcie cesarskie i poród zabiegowy są obciążone większym ryzykiem wystąpienia stresu pourazowego (PTSD) niż planowe cesarskie cięcie i poród drogami natury.

Gorsze samopoczucie i niższa samoocena
Kobiety które urodziły przez cesarskie cięcie mogą mieć gorsze samopoczucie i niższą samoocenę od kobiet, które urodziły drogami natury.
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie nie zostało określone w analizowanych badaniach.

Gorsze funkcjonowanie
Kobiety, które urodziły przez cesarskie cięcie mogą napotykać większe trudności w fizycznym i społecznym funkcjonowaniu i wypełnianiu codziennych obowiązków w pierwszych tygodniach po porodzie. Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie nie zostało określone w analizowanych badaniach.

II.    Utrzymujące się skutki cesarskiego cięcia w odniesieniu do matek

Utrzymujący się ból w miednicy mniejszej
Kobiety które rodziły przez cesarskie cięcie mogą odczuwać długotrwały ból w miednicy mniejszej spowodowany bliznami pooperacyjnymi i zrostami.
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie nie zostało określone w analizowanych badaniach.

Niedrożność jelit
U kobiet, które urodziły przez cesarskie cięcie może dojść do skrętu i zatkania jelit spowodowanego bliznami pooperacyjnymi i zrostami w wiele lat po operacji
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet rodzących przez cesarskie cięcie: Średnie

III. Problemy związane ze skutkami cesarskiego cięcia w odniesieniu do dzieci

Skaleczenia narzędziami chirurgicznymi.
Dziecko w trakcie cesarskiego cięcia może zostać zranione przez operującego lekarza
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie: Wysokie

Problemy z oddychaniem
Dziecko urodzone przez zaplanowane cesarskie cięcie przed 39 tygodniem ciąży narażone jest na większe niebezpieczeństwo zaburzeń oddechowych niż dzieci urodzone drogami natury w tym samym wieku płodowym.
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie: Wysokie do Średniego dla dzieci urodzonych przez planowe cesarskie cięcie przed 39 tyg. ciąży.

Brak karmienia naturalnego
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie: Bardzo Wysokie i Wysokie

Astma
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie: Wysokie

IV. Problemy związane ze skutkami cesarskiego cięcia w przypadku przyszłych ciąż i porodów.

Niepłodność
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet, które poprzednio urodziły przez cesarskie cięcie: Bardzo Wysokie do Wysokie

Zaniechanie prokreacji
Kobiety, które poprzednie dziecko urodziły przez cesarskie cięcie częściej demonstrują negatywne emocje i postawę wobec porodu, decydują się na nieposiadanie kolejnych dzieci argumentując to tymi emocjami i postawą. Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet, które poprzednio urodziły przez cesarskie cięcie: Wysokie

Śmierć matki
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet, które poprzednio urodziły przez cesarskie cięcie nie zostało dobrze zmierzone, raczej jest Bardzo Niskie.

Ciąża pozamaciczna
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet, które poprzednio urodziły przez cesarskie cięcie: Średnie

Łożysko przodujące
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet, które poprzednio urodziły przez cesarskie cięcie: Średnie

Łożysko przyrośnięte
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet, które poprzednio urodziły przez cesarskie cięcie: Średnie

Przedwczesne odklejenie się łożyska
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet, które poprzednio urodziły przez cesarskie cięcie: Średnie

Pęknięcie macicy
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet, które poprzednio urodziły przez cesarskie cięcie: Średnie

V. Problemy związane ze skutkami cesarskiego cięcia w odniesieniu do dzieci rozwijających się w macicy z blizną pooperacyjną

Śmierć dziecka
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u dziecka, które rozwija się w macicy z blizną po cięciu: Średnie

Niska waga urodzeniowa i wcześniactwo
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u dziecka, które rozwija się w macicy z blizną po cieciu nie zostało określone w analizowanych  badaniach

Nieprawidłowy rozwój
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u dziecka, które rozwija się w macicy z blizną po cieciu nie zostało określone w analizowanych badaniach

Uszkodzenie centralnego układu nerwowego
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u dziecka, które rozwija się w macicy z blizną po cieciu nie zostało określone w analizowanych badaniach

VI. Problemy związane ze skutkami porodu drogami natury w odniesieniu do matek

Ból okolic krocza
Kobiety, które urodziły drogami natury częściej odczuwają ból w okolicach krocza w ciągu tygodni i miesięcy po porodzie niż kobiety, które urodziły przez cesarskie cięcie.
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet, które urodziły drogami natury: Bardzo Wysokie do Wysokie

Nietrzymanie moczu
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet, które urodziły drogami natury: trudne do sprecyzowania – zależy od tego jak nietrzymanie moczu jest definiowane (stopień nasilenia symptomów), jak również od czasu, jaki upłynął od porodu oraz od procedur i interwencji wykonywanych w jego trakcie.

Nietrzymanie gazów i kału
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u kobiet, które urodziły drogami natury: zależy jak nietrzymanie gazów i kału jest definiowane (stopień nasilenia symptomów) jak  również od czasu jaki upłynął od porodu a także od procedur i interwencji wykonywanych w jego trakcie.

VI. Problemy związane ze skutkami porodu drogami natury w odniesieniu do dzieci

Uszkodzenie ciała w trakcie porodu
Dzieci urodzone drogami natury są bardziej narażone na ryzyko uszkodzenia splotu ramiennego.
Dodatkowe prawdopodobieństwo pojawienia się tego problemu u dziecka urodzonego drogami natury: Niskie

Opracowanie: Anna Otffinowska
Konsultacja: dr n. med. Barbara Baranowska, położna

Na podstawie: “What every pregnant woman needs to know about Cesarean Section”, Childbirth Connection, 2nd revised edition. New York: Childbirth Connection, December 2006; http://www.childbirthconnection.org/