Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia: Opieka nad matką i noworodkiem wspierająca połóg jako doświadczenie pozytywne.
Podniesienie jakości opieki zdrowotnej jaką otrzymują kobiety i dzieci stanowi jeden z priorytetów Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization – WHO). Połóg to kolejny po ciąży i porodzie etap opieki okołoporodowej, dla którego w ostatnich latach eksperci WHO przygotowali aktualne, kompleksowe i oparte na dowodach naukowych wytyczne.
„Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia: Opieka nad matką i noworodkiem wspierająca połóg jako doświadczenie pozytywne” zostały opublikowane w 2022 r. Poniżej znajduje się tłumaczenie najważniejszych wytycznych zawartych w podsumowaniu wykonawczym (ang. Executive summary). Pełny tekst zaleceń jest dostępny na stronie internetowej Światowej Organizacji Zdrowia.
Przejdź do pełnego tekstu Zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia.
Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia: Opieka nad matką i noworodkiem wspierająca połóg jako doświadczenie pozytywne.
Wstęp
Połóg, zdefiniowany tutaj jako okres rozpoczynający się natychmiast po narodzinach dziecka, który trwa do sześciu tygodni (42 dni), to czas kluczowy dla kobiet, noworodków, partnerów, rodziców i rodzin. Na ten okres przypada jednak niedopuszczalnie wysoki odsetek śmiertelności i zachorowalności matek i dzieci, a nie w pełni wykorzystane są możliwości poprawy samopoczucia matek i wspierania opieki nad noworodkiem.
Opieka poporodowa jest podstawowym elementem ciągłości opieki nad matką, noworodkiem i dzieckiem oraz kluczem do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju (SDGs) w zakresie zdrowia reprodukcyjnego, zdrowia matek i dzieci – w tym dla zmniejszenia wskaźników śmiertelności matek i dla uniknięcia możliwych do zapobiegnięcia zgonów noworodków.
Zgodnie z SDGs i Globalną Strategią na rzecz zdrowia kobiet, dzieci i młodzieży oraz zgodnie z podejściem opartym na poszanowaniu praw człowieka, wysiłki wkładane w opiekę w połogu powinny wykraczać poza przeżywalność i zapewnienie opieki matce i dziecku, obejmując także jakość tej opieki. Celem niniejszych wytycznych jest podniesienie jakości niezbędnej, rutynowej opieki poporodowej nad kobietami i noworodkami, którego końcowym celem jest poprawa stanu zdrowia oraz samopoczucia matek i dzieci.
Wytyczne uznają „pozytywne doświadczenie połogu” za istotny punkt docelowy dla wszystkich kobiet rodzących i ich noworodków jako podwalinę poprawy stanu zdrowia i samopoczucia w krótszej i dłuższej perspektywie czasowej. Pozytywne doświadczenie połogu jest zdefiniowane jako takie, w którym kobiety, noworodki, partnerzy, rodzice, opiekunowie i rodziny otrzymują spójne informacje, otuchę, wsparcie od zmotywowanych pracowników systemu ochrony zdrowia – systemu odpowiednio finansowanego i elastycznego, który rozpoznaje potrzeby kobiet i dzieci oraz szanuje ich kontekst kulturowy.
Niniejsze wytyczne łączą w sobie nowe i istniejące już rekomendacje, które dotyczą rutynowej opieki poporodowej nad kobietami i dziećmi – zarówno tej świadczonej w placówkach, jak i tej świadczonej w społeczności, niezależnie od warunków ekonomicznych. Zawierają kompleksowy zestaw zaleceń w kwestii opieki w okresie poporodowym, i skupiają się na podstawowym pakiecie świadczeń, który powinny otrzymać wszystkie kobiety i noworodki, z należytą dbałością o jakość opieki; czyli na dostępie do świadczeń i doświadczeniu opieki.
Niniejsze wytyczne stanowią aktualizację i rozwinięcie rekomendacji WHO z 2014 r. odnośnie do opieki poporodowej nad matką i noworodkiem oraz uzupełniają istniejące wytyczne WHO co do postępowania w przypadku powikłań poporodowych.
Docelowi odbiorcy
Zalecenia w tym przewodniku dostarczają informacji do rozwoju polityk i procedur ochrony zdrowia na szczeblu lokalnym i krajowym, do protokołów klinicznych i wytycznych programowych. W związku z tym docelowymi odbiorcami są krajowi i lokalni ustawodawcy ds. zdrowia publicznego, organy wprowadzające i nadzorujące programy zdrowotne dla matek i dzieci, kadra kierownicza zakładów opieki zdrowotnej, pracownicy ochrony zdrowia (w tym położne, pomocniczy personel położniczy, pielęgniarki, lekarze położnicy, neonatolodzy, lekarze pierwszego kontaktu i pracownicy opieki zdrowotnej w społeczności), organizacje pozarządowe (NGO), społeczności profesjonalistów zaangażowanych w planowanie i zarządzanie usługami zdrowotnymi dla matek i dzieci, pracownicy naukowi zajmujący się szkoleniem pracowników ochrony zdrowia, grupy kobiet i rodziców.
W niniejszych rekomendacjach posłużono się terminami: kobieta, matka, partner, rodzice i osoby sprawujące opiekę. Określenia te mają promować inkluzywność wszystkich osób, które urodziły i uznać różnorodność ról, jakie przyjmują wszystkie osoby zaangażowane w świadczenie opieki i wsparcia podczas połogu.
Sposób opracowania wytycznych
Wytyczne opracowano przy użyciu standardowych procedur, zgodnie z procesem opisanym w podręczniku WHO o opracowywaniu wytycznych. Procedury te obejmują w skrócie: (i) określenie priorytetu pytań i rezultatów; (ii) zebranie dowodów i syntezę; (iii) ocenę dowodów; (iv) sformułowanie wytycznych; (v) zaplanowanie wdrożenia, upowszechnienie, ocenę wpływu i aktualizację zaleceń. Jakość dowodów naukowych (ilościowych i jakościowych), będących podstawą wytycznych została oceniona odpowiednio według systemów: GRADE (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) i CERQual (Confidence in the Evidence from Reviews of Qualitative research).
Wyniki poszczególnych badań dotyczących opłacalności zostały ocenione na podstawie listy kontrolnej systemu oceny CHEC (Consensus Health Economic Criteria). Schemat DECIDE (Developing and Evaluating Communication Strategies to Support Informed Decisions and Practice Based on Evidence) jako narzędzie „od dowodu do decyzji” (evidence-to-decision: EtD), został zastosowany do wyznaczania kierunku kompilacji dowodów, ocen różnych kryteriów i sformułowania wytycznych przez Zespół Tworzący Wytyczne (ang. Guideline Development Group: GDG), w tym: do określenia wpływu interwencji na stan zdrowia matek i noworodków oraz na systemy ochrony zdrowia; do przeprowadzenia rozważań dotyczących wartości jakimi kierują się kobiety, rodzice i pracownicy ochrony zdrowia; dostępnych zasobów; słuszności; dopuszczalności oraz wykonalności poszczególnych interwencji.
Zespół Tworzący Wytyczne (GDG) to międzynarodowa grupa ekspertów zebrana w celu opracowania niniejszych wytycznych – na dziewięciu wirtualnych spotkaniach Zespołu Tworzącego Wytyczne (GDG), które odbyły się między wrześniem 2020 r. a czerwcem 2021 r. Dodatkowo istniejące zalecenia z aktualnych wytycznych Komitetu Przeglądu Wytycznych zatwierdzonych przez WHO, które były istotne dla opieki poporodowej zostały zidentyfikowane i włączone do niniejszych wytycznych w celu dostarczenia kompleksowego dokumentu dla użytkowników końcowych.
Wytyczne
Zespół Tworzący Wytyczne (GDG) podczas swoich zebrań stworzył 63 wytycznych do poprawy uwarunkowań, zastosowań i doświadczeń w świadczeniu opieki poporodowej: 31 z nich to nowe wytyczne, 32 to wytyczne zaczerpnięte z istniejących rekomendacji WHO. Wytyczne są prezentowane zgodnie z kontekstem opieki poporodowej, tj. opieki nad matką, opieki nad noworodkiem, systemu ochrony zdrowia oraz interwencji w zakresie promocji zdrowia. Poszczególne interwencje zostały zaklasyfikowane jako „zalecane”, „nie zalecane”, „zalecane wyłącznie pod pewnymi warunkami” i opierają się o ocenę Zespołu Tworzącego Wytyczne (GDG) zgodnie z kryterium DECIDE, które brało pod uwagę kierunek oraz – w niektórych przypadkach – kategorię wytycznych.
Niezależnie od tego, czy Zespół Tworzący Wytyczne (GDG) zalecił, czy nie zalecił interwencji, powstałe wytyczne są istotne dla wszystkich kobiet w okresie poporodowym, oraz dla noworodków, chyba że inaczej wskazano w wytycznych. W przypadku gdy Zespół Tworzący Wytyczne (GDG) zalecił interwencję wyłącznie pod pewnymi warunkami, czy też wyłącznie w określonych kontekstach, interwencja lub dana opcja ma zastosowanie tylko do tych sytuacji, miejsc lub populacji określonych w wytycznych.
Dla wszystkich wytycznych Zespół Tworzący Wytyczne (GDG) opracował uwagi, które uwzględniają specyficzny kontekst wytycznych. Użytkownik wytycznych powinien odnosić się do uwag zaprezentowanych w pełnej wersji niniejszych wytycznych.
Podsumowanie rekomendacji wspierających połóg jako doświadczenie pozytywne:
Implementacja
Niniejsze wytyczne muszą być realizowane w ramach odpowiedniego modelu opieki poporodowej i dostosowane do potrzeb różnych krajów, kontekstów lokalnych oraz poszczególnych kobiet, noworodków, rodziców, opiekunów i rodzin. GDG zaproponowała kwestie, które należy rozważyć podczas wdrażania każdego z nowych i/lub zaktualizowanych zaleceń, oraz ogólne kwestie dotyczące przyjęcia, dostosowania i wdrożenia zestawu zaleceń w celu zapewnienia opieki pełnej szacunku, zindywidualizowanej, skoncentrowanej na kobiecie podczas każdego kontaktu i zgodnie z podejściem opartym na poszanowaniu praw człowieka.
Model opieki poporodowej WHO stawia diadę kobieta-noworodek w centrum opieki. Podstawą tego modelu opieki poporodowej są przynajmniej cztery kontakty w ramach opieki poporodowej. GDG uznała pierwsze dwa tygodnie po urodzeniu za szczególnie kluczowy czas dla promowania zdrowia, identyfikowania problemów zdrowotnych i wspierania przejścia na opiekę nad zdrowymi kobietami i zdrowymi niemowlętami. Niniejsze aktualne wytyczne potwierdzają znaczenie opieki poporodowej w ciągu pierwszych 24 h po urodzeniu, niezależnie od miejsca urodzenia. Mówiąc dokładniej: zaleca się minimum 24-godzinny pobyt po porodzie w placówce ochrony zdrowia, z ciągłą opieką i monitorowaniem podczas tego pobytu. Wskazano rozszerzone kryteria oceny przed wypisem ze szpitala, aby ocenić i rozwiązać potencjalne problemy oraz przygotować się do przejścia do domu. Powinny mieć miejsce co najmniej trzy dodatkowe kontakty w ramach opieki poporodowej w ciągu pierwszych sześciu tygodni po urodzeniu. Jest to sposób na zapewnienie skutecznych praktyk klinicznych, odpowiednich i aktualnych informacji, oraz wsparcia psychospołecznego i emocjonalnego, zapewnianego przez życzliwych, kompetentnych i zmotywowanych pracowników ochrony zdrowia, którzy pracują w dobrze funkcjonującym systemie opieki zdrowotnej. Istotnymi elementami tego modelu opieki poporodowej są również: skuteczny system skierowań w przypadku powikłań – w tym komunikacja między placówkami i środowiskowymi świadczeniodawcami opieki oraz między pracownikami ochrony zdrowia i transportu.
Monitorowanie i ewaluacja
Wdrażanie i wpływ tych zaleceń będą monitorowane na poziomie systemu ochrony zdrowia, na poziomach lokalnym i krajowym, oparte na jasno określonych kryteriach i wskaźnikach, które są powiązane z lokalnie uzgodnionymi celami. GDG sugeruje rozważenie następujących wskaźników, które zostały zaadaptowane z obecnie zalecanych wskaźników globalnych:
długość pobytu w placówkach ochrony zdrowia po porodzie,
wczesna rutynowa opieka poporodowa dla kobiet (w ciągu 2 dni),
wczesna rutynowa opieka poporodowa dla noworodków (w ciągu 2 dni),
szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, w dawce urodzeniowej.
Aktualizacja zaleceń
Zgodnie z procedurami aktualizacji wytycznych WHO, po ich rozpowszechnieniu zostanie zastosowany systematyczny i ciągły proces identyfikowania i wypełniania luk w dowodach naukowych. Jeśli zostaną rozpoznane nowe dowody naukowe, które mogą potencjalnie wpłynąć na obecną bazę dowodów dla któregokolwiek z zaleceń, zalecenie to zostanie zaktualizowane. WHO zachęca do przekazywania sugestii dodatkowych pytań do uwzględnienia w przyszłych aktualizacjach wytycznych.
Uwagi ogólne dotyczące dokumentu oraz tłumaczenia
Światowa Organizacja Zdrowia podjęła wszelkie racjonalne kroki w celu zweryfikowania informacji zawartych w niniejszej publikacji, jednakże nie udziela żadnych gwarancji w stosunku do publikowanego materiału. Odpowiedzialność za interpretację i wykorzystanie podanych informacji spoczywa na odbiorcy. Światowa Organizacja Zdrowia nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody powstałe w związku z wykorzystaniem niniejszej publikacji. Poglądy wyrażone przez ekspertów niekoniecznie reprezentują decyzje lub politykę Światowej Organizacji Zdrowia.
W celu uzyskania dodatkowych informacji prosimy o kontakt z: Department of Reproductive Health and Research, World Health Organization, Avenue Appia 20, CH-1211 Geneva 27, Switzerland Email: reproductivehealth@who.int Website: www.who.int/reproductivehealth
Niektóre prawa do tekstu zastrzeżone. Tekst jest udostępniany na licencji Creative Commons – uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – na tych samych warunkach 3.0 IGO (CC BY-NC-SA 3.0 IGO; https://creativecommons.org/
Niniejsze tłumaczenie nie zostało wykonane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). WHO nie ponosi odpowiedzialności za treść lub dokładność tego tłumaczenia. Oryginalna wersja angielska jest wersją wiążącą i autentyczną.
Tłumaczenie na zlecenie Fundacji Rodzić po Ludzku:
Aurelia Furmańczyk, Anna Kwiatek-Kucharska.
Redakcja: Małgorzata Sikora Borecka.
Data publikacji: 18.09.2022