Prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych

Podczas pobytu w szpitalu pacjentka powinna mieć możliwość swobodnego podejmowania decyzji. Nawet rutynowo stosowane w szpitalach zabiegi, takie jak: przebicie pęcherza płodowego, podanie oksytocyny, nacięcie krocza powinny być poprzedzone dokładną informacją. Personel medyczny powinien zapytać kobietę o zgodę na ich przeprowadzenie. Wykonanie tych zabiegów bez zgody pacjentki w sytuacji, w której nie ma bezpośredniego zagrożenia jej życia, jest naruszeniem przepisów prawa.

Według dominującego w orzecznictwie poglądu, sama aprobata pacjenta dokonania zabiegu, uzyskana w sytuacji braku uprzedniego udzielenia mu przystępnej informacji, nie może być traktowana jako zgoda w rozumieniu przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Ciężar dowodu, iż pacjent uzyskał pełną informację, spoczywa na lekarzu lub innej osobie udzielającej świadczeń zdrowotnych.

Jakie przepisy prawa stanowią o prawie do wyrażania zgody?

• Art. 41 ust. 1 Konstytucji RP gwarantuje każdemu nietykalność osobistą i wolność osobistą
• Art. 23 Kodeksu cywilnego. Chroni takie dobra prawne jak wolność i zdrowie.
• Art. 5 Konwencji o prawach człowieka i biomedycynie. Zgodnie z jego dyspozycją każdej interwencji w dziedzinie służby zdrowia można dokonać jedynie po udzieleniu przez osobę zainteresowaną swobodnej i świadomej zgody na taką interwencję.
• Art. 15 – 19 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz art. 32 – 35 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Wskazane przepisy stanowią, iż pacjent ma prawo wyrazić zgodę na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub ich odmowy.
• art. 192 Kodeksu karnego. Zgodnie z jego treścią, ten kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Do prawa pacjenta do wyrażania zgody odnoszą się również art. 9 Kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej oraz art. 15 Kodeksu etyki lekarskiej.

Forma zgody

Istnieją zróżnicowane formy wyrażania zgody. Zależą one od typu interwencji. Ustawodawca w sposób odmienny traktuje sytuację wyrażenia zgody na badania lekarskie, zabiegi, proste czynności diagnostyczne, a inaczej w przypadku wyrażania zgody na operację lub inne metody leczenia stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta.

Zgoda ustna i zgoda dorozumiana

Zgodnie z art. 17 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, zgoda oraz sprzeciw mogą być wyrażone ustnie albo przez takie zachowanie się osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się czynnościom proponowanym przez osobę wykonującą zawód medyczny albo brak takiej woli. Pacjent może udzielić zgody lub wyrazić sprzeciw ustnie, ale może też dać do zrozumienia, jaka jest jego wola w sposób dorozumiany, jednak zachowanie pacjenta musi jednoznacznie wskazywać, jaką chciałby podjąć decyzję.

W razie jakichkolwiek wątpliwości osoba wykonująca zawód medyczny i upoważniona do odebrania zgody od pacjenta powinna spytać wyraźnie, jaka jest jego wola.

Zgoda pisemna

W przypadku zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta, zgodę wyraża się w formie pisemnej.

Zgoda „ogólna” (blankietowa)

W obecnym stanie prawnym wyrażenie ogólnej zgody na leczenie podczas przyjęcia do szpitala jest bezskuteczne wobec konkretnych procedur medycznych. Leczenie podjęte na podstawie takiej ogólnej zgody jest równoznaczne z działaniem bez zgody pacjenta.

Podsumowanie

Zgoda, którą podpisujesz podczas przyjęcia na oddział położniczy jest ogólną zgodą na pobyt w szpitalu.

Przed wykonaniem każdego zabiegu powinnaś być zapytana o zgodę na jego wykonanie.

Twoja zgoda może być wyrażona ustnie albo pisemnie w określonych przez ustawodawcę przypadkach.

Masz prawo do odmowy.