Prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych
Stan prawny na dzień: 08.12.2021 r.
Prawo do wyrażania zgody lub do odmowy jej udzielenia wypływa z konstytucyjnego prawa jednostki do stanowienia o sobie oraz do ochrony jej integralności. Podstawą każdego badania, zabiegu, zastosowania środków farmakologicznych i innych czynności medycznych powinna być świadomie i swobodnie wyrażona zgoda osoby, której to działanie dotyczy. Pacjent ma możliwość wycofania zgody w każdym momencie. Ma także prawo do wyrażenia sprzeciwu, ustnego lub na piśmie, i odmowy poddania się interwencji. Aby zgoda była ważna, musi zostać poprzedzona dokładną, wyczerpującą oraz zrozumiałą informacją na temat interwencji jakiej ma ona dotyczyć.
Podczas pobytu w szpitalu pacjentka powinna mieć możliwość swobodnego podejmowania decyzji. Nawet rutynowo stosowane w szpitalach zabiegi, takie jak: przebicie pęcherza płodowego, podanie oksytocyny, nacięcie krocza powinny być poprzedzone dokładną informacją. Personel medyczny powinien zapytać kobietę o zgodę na ich przeprowadzenie. Wykonanie tych zabiegów bez zgody pacjentki w sytuacji, w której nie ma bezpośredniego zagrożenia jej życia, jest naruszeniem przepisów prawa.
Jakie przepisy prawa stanowią o prawie do wyrażania zgody?
- Art. 23 kodeksu cywilnego. Chroni takie dobra prawne jak wolność i zdrowie.
- Art. 5 Europejskiej Konwencji Bioetycznej. Zgodnie z jego dyspozycją każdej interwencji w dziedzinie służby zdrowia można dokonać jedynie po udzieleniu przez osobę zainteresowaną swobodnej i świadomej zgody na taką interwencję.
- Art. 15 – 19 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz art. 32, 33 i 35 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Wskazane przepisy stanowią, iż pacjent ma prawo wyrazić zgodę na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub ich odmowy.
- art. 192 Kodeksu karnego. Zgodnie z jego treścią, ten kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Do prawa pacjenta do wyrażania zgody odnoszą się również art. 3 ust. b Kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej oraz art. 15 Kodeksu etyki lekarskiej.
Istnieją zróżnicowane formy wyrażania zgody. Zależą one od typu interwencji. Zasadą jest, że zgoda musi być wyrażona w sposób dostateczny. Zgoda zatem może przybierać różne formy.
Dla przeprowadzenia zabiegów operacyjnych oraz interwencji stwarzających stan podwyższonego ryzyka, przepisy wymagają zgody w formie pisemnej (art. 18 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz art. 34 ustawy o zawodzie lekarza).
Natomiast dla pozostałych badań i świadczeń medycznych wymagane jest uzyskanie zgody pacjenta w formie ustnej lub „dorozumianej”. Zgodą dorozumianą jest takie zachowanie pacjenta, które w sposób niebudzący wątpliwości, wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom medycznym.
Data publikacji: 9.10.2008
