Stanowisko Fundacji Rodzić po Ludzku w związku z opublikowaniem projektu ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta numer z wykazu UD-255

W związku z ogłoszeniem na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji projektu ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwa pacjenta, Fundacja Rodzić po Ludzku z siedzibą w Warszawie zgłasza następujące uwagi do projektu ustawy oraz sposobu procedowania ustawy:

I. Organizacja konsultacji publicznych

Obowiązek przeprowadzenia szeroko zakrojonych konsultacji publicznych jest jedną z zasad wynikających z art. 2 ustawy zasadniczej oraz, realizowanej od lat w Polsce, koncepcji otwartego rządu. Szczegółowe zasady ich przeprowadzania zostały w ustawie o Radzie Ministrów oraz Regulaminie Sejmu.

Fundacja Rodzić po Ludzku sprzeciwia się procesowi przeprowadzania konsultacji publicznych bez uwzględnienia głosów organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną zdrowia publicznego. W piśmie z dnia 22 lipca 2021 r. znak DLJ. 0210.1.2021.PR pośród podmiotów, które zaproszono do konsultacji znalazło się jedynie kilka organizacji pozarządowych, a wiele z tych, które na co dzień w swojej działalności podejmują tematykę jakości w opiece zdrowotnej, nie zostało uwzględnionych w procesie konsultacji. Brak udziału organizacji pozarządowych, które aktywnie zajmują się działaniem na rzecz poprawy jakości systemu opieki zdrowotnej, stanowi przykład wyłączenia z procesu ustawodawczego głosu obywateli i prowadzi do spadku udziału społeczeństwa obywatelskiego w procesie stanowienia prawa.

Fundacja stoi na stanowisku, że niemożliwe jest funkcjonowanie społeczeństwa w demokratycznym państwie prawnym, w którym władze nie starają się osiągnąć kompromisu społecznego, który można uzyskać jedynie poprzez wymianę opinii i poglądów członków społeczności. Konsultacje publiczne projektów aktów prawnych uznaje się za ważny środek, który łagodzi deficyt demokracji, formę optymalizacji aksjologicznej oraz zwiększający skuteczność norm prawnych[1]. Również Trybunał Konstytucyjny wskazywał na znaczenie instytucji konsultacji społecznych w procesie stanowienia prawa podkreślając, że pozwalają one na wcześniejsze zapoznanie się obywateli z planowanymi regulacjami[2]. Wprowadzenie regulacji prawych, które są nieakceptowane społecznie może prowadzić do protestów, niepokojów społecznych czy nawet obywatelskiego oporu i nieposłuszeństwa[3]. Wydaje się, że w świetle Konstytucji RP, a zwłaszcza zasad demokratycznego państwa prawnego, należy uznać szczególne znaczenie konsultacji społecznych, a nie traktować ich jedynie jako wymóg proceduralny[4]. Takie spojrzenie znosiłoby ich polityczną, a co za tym idzie – prawną doniosłość, zatem zobowiązani jesteśmy zakładać, że przeprowadzenie konsultacji ma duże znaczenie, chociaż ich wynik nie jest wiążący dla inicjatora konsultacji[5]. Szeroko rozumiane konsultacje społeczne są jednym z najważniejszych elementów włączania obywateli w proces podejmowania decyzji. Udział obywateli w procesach legislacyjnych przyczynia się do postrzegania dobra wspólnego w kategoriach jakości życia całej społeczności, zwiększa poczucie odpowiedzialności za otaczającą rzeczywistość. Obywatele, którzy biorą udział w konsultacjach społecznych, chętniej przestrzegają prawa, a możliwość współtworzenia regulacji wpływa na postrzeganie prawa jako res publica i przyczynia się do jego poszanowania bardziej niż surowe sankcje prawne.

Celem konsultacji jest przede wszystkim poprawa jakości decyzji i legislacji. Szeroki zakres podmiotów konsultowanych oraz wczesne podjęcie działań pozwala na szybkie wychwycenie błędów i stworzenie najbardziej wyważonych rozwiązań zadowalających większą liczbę podmiotów. Konsultowane akty i założenia mogą w takim wypadku uwzględnić potrzeby i zdanie różnych obywateli, środowisk oraz instytucji społeczeństwa obywatelskiego (np. organizacji pozarządowych). Dobrze przeprowadzone konsultacje służą artykulacji i wymianie poglądów, a nie prowadzeniu sporów[6]. Istotne jest jednak, aby konsultacje były rzetelne i przeprowadzone na reprezentatywnej grupie obywateli, którzy rzeczywiście mają odpowiednią wiedzę i doświadczenie, aby zabrać głos w sprawie[7].

W związku z powyższym wnioskujemy o przeprowadzenie konsultacji społecznych w odniesieniu do projektu przedmiotowej ustawy w taki sposób, aby zapewnić pełny udział organizacji pozarządowych w procesie stanowienia tej niezwykle istotnej dla obywateli ustawy.

II Wykorzystywanie danych z systemu jakości w opiece zdrowotnej do finansowego motywowania podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych – art. 5 projektu ustawy

Fundacja zwraca uwagę na szerokie możliwości interpretacyjne komentowanego przepisu. Jego obecna treść zawiera szereg zwrotów niedookreślonych, oraz pozostawia duży zakres swobody decyzyjnej w rękach NFZ. Postulujemy określenie w ustawie wskaźników jakościowych oraz ilościowych branych pod uwagę w procesie finansowego motywowania podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych oraz określenie wysokości dodatków finansowych. Postulujemy wyraźne wskazanie w ustawie, że proces finansowego motywowania nie może doprowadzić do obniżenia dotychczasowego poziomu finansowania podmiotów świadczeń zdrowotnych, poprzez sprecyzowanie, że proces ten może prowadzić jedynie do zwiększenia nakładów finansowych, a nie ich obniżenia. Postulujemy o zobowiązanie kierowników podmiotów leczniczych do przeznaczenia przynajmniej 30% z otrzymanych środków finansowych na dodatki motywacyjne, nagrody i premie wypłacane pracownikom i współpracownikom szczególnie przyczyniającym się do polepszenia jakości opieki zdrowotnej w określonej placówce.

III Doprecyzowanie procedury udzielenia autoryzacji

1. W art. 11 ust. 3 projektu ustawy projektodawca wskazuje, że “Rozpatrując wniosek, o którym mowa w art. 9 ust. 1, dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu może żądać od składającego wniosek udzielenia wyjaśnień oraz dodatkowych informacji i dokumentów pozwalających na dokonanie oceny spełniania warunków, o których mowa w art. 7.” Jednocześnie art. 7 projektu ustawy nie zawiera warunków, które należy spełnić. W związku z tym podmiot starający się o akredytację nie będzie w stanie w sposób prawidłowy określić warunków, które należy spełnić.

2. W art. 11 ust. 4 projektu ustawy projektodawca wskazuje, że “W przypadku nieprzekazania przez wnioskodawcę informacji, o których mowa w ust. 4, dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu wzywa do jej uzupełnienia w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania.”. Projektodawca nie precyzuje do którego artykułu ustawy odnosi się, wskazując na “informacje, o których mowa w ust. 4”. Kwestia ta musi zostać sprecyzowana, w innym przypadku niemożliwe będzie wykonanie komentowanego przepisu.

3. Fundacja postuluje o określenie rygoru, pod jakim dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu wzywa do uzupełnienia informacji na podstawie art. 11 ust. 4.

4. Zgodnie z art 12 Fundusz może wyznaczyć termin na usunięcie uchybień nie krótszy niż 3 miesiące. Jednocześnie, decyzja w sprawie autoryzacji powinna zostać wydana w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku (art. 13). Nie jest jasne, czy w przypadku wyznaczenia terminu na usunięcie uchybień, zostaje wydana decyzja o warunkowym udzieleniu autoryzacji, decyzja odmowna czy termin na wydanie decyzji ulega przedłużeniu. Fundacja wnioskuje o doprecyzowanie tej kwestii.

5. Zgodnie z art. 13 ust. 1 “Dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu udziela autoryzacji w drodze decyzji administracyjnej w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku, jeżeli z oceny, o której mowa w ust. 10 ust. 1 wynika, że wnioskodawca spełnia wszystkie kryteria autoryzacji, z zastrzeżeniem art. 8 ust. 2.”. Artykuł 8 projektowanej ustawy nie zawiera ustępów, jedynie punkty. Błąd ten powtarza się w kolejnych ustępach art. 13.

6. Art. 13 projektowanej ustawy dwukrotnie zawiera odesłanie do “oceny, o której mowa w ust. 10 ust. 1”. Artykuł 10 ust. 1 nie odnosi się do żadnej oceny, jedynie wskazuje podmiot właściwy do wydania decyzji w tej sprawie.

7. Art. 13 ust. 3 odnosi się do “kryteriów autoryzacji, o których mowa w art. 7”, podczas gdy art. 7 nie zawiera kryteriów autoryzacji.

Dodatkowo Fundacja apeluje o przeanalizowanie skutków cofnięcia lub nieudzielenia autoryzacji dla lokalnej społeczności, w tym określenia przepisów mających na celu zapewnienie ciągłości w świadczeniu opieki zdrowotnej w regionie. Ponadto należy określić, na jakich zasadach nastąpi dalsze udzielanie świadczeń, szczególnie w przypadku planowanych zabiegów oraz należy określić podmioty zobowiązane do przejęcia zadań podmiotu, któremu cofnięto autoryzację.

Ustawodawca powinien doprecyzować, czy w okresie, w którym podmiot ubiega się o autoryzację, może on kontynuować świadczenie usług.

IV Wewnętrzny system zapewnienia jakości i bezpieczeństwa

1. Art. 18 ust. 2 pkt 8 lit. a zawiera zobowiązanie do “zgłaszanie niezgodności osobie odpowiedzialnej, o której mowa w art. 18;” tymczasem wydaje się, że projektodawca prawdopodobnie chciał zawrzeć odwołanie do osoby określonej w art 19.

2. Zgodnie z art. 19 ust. 2 pkt. 4 do obowiązków kierownika podmiotu leczniczego ma należeć “zapewnienie środków i zasobów i informacji niezbędnych do właściwego monitorowania jakości i bezpieczeństwa udzielanych świadczeń zdrowotnych”. Fundacja zwraca uwagę, że kierownik podmiotu leczniczego nie będzie w stanie wykonać tych obowiązków bez przyznania odrębnego finansowania z przeznaczeniem na ten cel, stąd postulowane jest określenie źródeł finansowania tego obowiązku.

3. Art. 19 ust. 2 pkt. 3 zawiera odwołanie do  art. 17 ust. 2 pkt. 6. Nie ma takiej jednostki redakcyjnej w projekcie ustawy.

4. Zgodnie z art. 20 ust. 3 “Zgłoszenie zdarzenia niepożądanego nie stanowi podstawy do wszczęcia wobec osoby, która tego zgłoszenia dokonała, postępowania dyscyplinarnego, postępowania w sprawie o wykroczenie lub postępowania karnego, chyba że w wyniku prowadzonej analizy przyczyn źródłowych zdarzenie to okaże się czynem popełnionym umyślnie.” zakłada, że w przypadku, gdy zgłoszenia zdarzenia niepożądanego dokona inny pracownik niż ten, z którego udziałem nastąpiło zdarzenie, w przypadku gdy zdarzenie zostało popełnione umyślnie, również zostanie ukarana. Rozwiązanie zaproponowane przez projektodawcę jest kuriozalne i zakłada karanie osób, które dokonują zgłaszania nieprawidłowości (sygnalistów). Takie rozwiązanie nie ma żadnych podstaw logicznych, prowadzić będzie do ukrywania i zatajania zdarzeń niepożądanych, a w konsekwencji pogorszenia się stanu opieki zdrowotnej. Rozwiązanie to jest również sprzeczne z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, którą Rzeczpospolita zobowiązana jest wdrożyć.

5. Fundacja postuluje o określenie liczebności oraz składu zespołu określonego w art. 21 projektu ustawy i zapewnienie równej reprezentacji wszystkich zawodów medycznych zatrudnionych w placówce medycznej.

6. Art. 21 ust. 2 zakłada pełną ochronę osób uczestniczących (a więc również takich, które mogłyby przyczynić się do wystąpienia zdarzenia) poprzez ich anonimizację. Po pierwsze, przepis komentowanego ustępu zawiera błędy językowe i zakłada anonimizację “osób uczestniczących” a nie ich danych osobowych. Nie można zanonimizować osoby. Po drugie, takie rozwiązanie może uniemożliwić osobie pokrzywdzonej dochodzenie swoich praw w pozostałych przysługujących procedurach, w tym postępowaniu przed Rzecznikiem Praw Pacjenta, Rzecznikiem Odpowiedzialności Zawodowej bądź w postępowaniu cywilnym. Takie działanie doprowadzi do poczucia bezsilności u ofiary zdarzenia oraz przeświadczenia, że zgłaszane sprawy są załatwiane jedynie w bliżej nieokreślonym, zamkniętym kręgu lekarskim. Fundacja Rodzić po Ludzku postuluje pełny i nieograniczony dostęp osób pokrzywdzonych do akt związanych z postępowaniem w sprawie zdarzenia niepożądanego.

7. Art. 22 ust. 1 oraz art 23 ust. 1 zawierają odesłania do jednostki redakcyjnej, która nie jest obecna w projekcie ustawy.

8. Art. 25 projektu ustawy ponownie zawiera nieprawidłowe odesłanie.

9. Fundacja postuluje o określenie na poziomie ustawy wskaźników jakościowych i ilościowych raportu jakości.

10. Dodatkowo przepisy ustawy ani uzasadnienie nie precyzują źródła finansowania opracowywania raportów. Fundacja, jako podmiot doświadczony w zakresie tworzenia raportów jakości opieki medycznej, zwraca uwagę, że opracowanie wyników ankiet oraz ich publikacja wymagają specjalistycznej wiedzy w zakresie metodyki badań jakościowych i ilościowych. Osoby zarządzające szpitalem, chociaż najbardziej doświadczone, nie zawsze będą wyposażone w narzędzia i umiejętności pozwalające na prawidłową i zgodną ze sztuką prezentację wyników ankiet. Może zatem powstać potrzeba zlecenia opracowania wyników ankiet podmiotom zewnętrznym lub zatrudnienie dodatkowych pracowników. Wiązać się to będzie z powstaniem dodatkowych kosztów po stronie szpitali, których nie zawsze będą w stanie ponieść. Istnieje zatem ryzyko, że raporty z ankiet będą przeprowadzone w sposób niezgodny ze sztuką i dostarczać będą nieprawidłowych informacji.

11. Fundacja postuluje o zapewnienie pełnej anonimowości osobom wypełniającym ankietę i doprecyzowanie zasad pozyskiwania opinii pacjentów.

 V Akredytacja w ochronie zdrowia

1. Wątpliwości przedstawicieli Fundacji Rodzić po Ludzku budzi samo istnienie dwóch niezależnych procedur – akredytacji i autoryzacji. Brak jest dostatecznego uzasadnienia dla funkcjonowania procedury akredytacji oraz tego, jakie realne korzyści może ona przynieść dla pacjentów. Dodatkowo nie wydaje się prawdopodobne, aby w przypadku tak dużego niedofinansowania podmiotów szpitalnych, były one w stanie pokrywać dodatkowe koszty związane z ubieganiem się o akredytację. W związku z tym postuluje się scalenie autoryzacji i akredytacji w jedną, bezpłatną procedurę. Jeśli jednak ustawodawca zdecyduje się na pozostawienie obu procedur, zwracamy uwagę, że biorąc pod uwagę rozwój medycyny, standardy akredytacyjne powinny być poddane przeglądowi częściej niż raz na 5 lat (art. 29).

2. Art. 31 i art. 42 odwołują się do nieistniejącej jednostki redakcyjnej tj. art. 26 ust. 2.

3. Art. 34, art. 35 i art. 38 odwołują się do nieistniejącej jednostki redakcyjnej tj. art. 26 ust. 4.

4. Przesłanki wyłączające wizytatora określone w art 35 ust. 5 w dużym zakresie nie znajdą zastosowania do osób prawnych. Wydaje się, że intencją projektodawcy było wyłączenie wizytatora we wszystkich sprawach, w których osoby określone w komentowanym przepisie zarządzają podmiotem szpitalnym lub pracują w tym podmiocie. Jednocześnie przepis w obecnym brzmieniu nie będzie mógł być zastosowany w przeważającej liczbie przypadków.

5. Fundacja postuluje jasne sprecyzowanie w ustawie (art. 36), że wizytatorzy są podmiotami uprawnionymi do przetwarzania danych osobowych oraz doprecyzowanie osoby administratora danych w procedurze akredytacji.

6. Fundacja postuluje zmniejszenie liczby członków Rady Akredytacyjnej będących przedstawicielami Narodowego Funduszu Zdrowia oraz uwzględnienie w jej pracach przedstawicieli organizacji pozarządowych. Fundacja postuluje usunięcie z Rady Akredytacyjnej przedstawiciela Ministra Obrony Narodowej, gdyż brak jest w treści projektowanych przepisów podstaw dla obecności przedstawiciela MON w Radzie Akredytacyjnej.

VI Świadczenia kompensacyjne

1. Na wstępie należy zaznaczyć, że upoważnienie Rzecznika Praw Pacjenta do dysponowania funduszem świadczeń kompensacyjnych i likwidacja wojewódzkich komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych jest kolejnym przejawem centralizacji zadań publicznych. Fundacja zwraca uwagę, że centralizacja procedury wypłaty świadczeń kompensacyjnych może doprowadzić do zmniejszenia dostępności świadczeń, szczególnie w przypadku osób wykluczonych komunikacyjnie i cyfrowo. Fundacja postuluje o zmodyfikowanie zdecentralizowanych rozwiązań, w taki sposób, aby wojewódzkie komisje do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych mogły działać efektywnie i dysponowały budżetem, który pozwoli im na wypłatę świadczeń kompensacyjnych w wysokości określonej w projektowanej ustawie.

2. Fundacja postuluje o zwiększenie maksymalnej wysokości świadczenia kompensacyjnego wypłacanego w razie śmierci pacjenta poprzez zrównanie jej z maksymalną wysokością pozostałych świadczeń.

3. Fundacja postuluje o wprowadzenie zastrzeżenia, że biorąc pod uwagę rodzaj relacji pomiędzy wnioskodawcą a zmarłym pacjentem, osoby pozostające w związkach nieformalnych były traktowane na równi z osobami pozostającymi w sformalizowanych związkach. Konieczne będzie w tym celu dopuszczenie, obok dokumentów, także oświadczeń, jako dowodów potwierdzających bycie osobą najbliższą dla zmarłego.

4. Fundacja zwraca uwagę, że wniosek o wypłatę świadczenia kompensacyjnego powinien być wolny od opłat, a jeśli nie jest to możliwe, postuluje się wprowadzenie procedury zwalniającej osoby najuboższe z wniesienia opłaty.

5. Fundacja postuluje, aby w przypadku, gdy wniosek o świadczenie kompensacyjne został złożony w trakcie postępowania cywilnoprawnego, postępowanie kompensacyjne zawieszać a nie umarzać. Ponadto, zdaniem Fundacji, brak jest podstaw do umorzenia lub odmowy wszczęcia postępowania kompensacyjnego w przypadku, gdy na wnioskodawcę został nałożony obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Skazanie w postępowaniu karnym nie może bowiem prowadzić do nadmiernego karania poprzez pozbawienie skazanego możliwości występowania o świadczenia niezwiązane z nałożoną karą.

6. Fundacja zwraca uwagę, że proponowane brzmienie art. 71g ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta wyklucza reprezentowanie wnioskodawcy przez profesjonalnego pełnomocnika. Zdaniem Fundacji tak zaprojektowany przepis jest niedopuszczalny i uderza zarówno we wnioskodawców jak i ich pełnomocników. Brak jest uzasadnienia dla wykluczenia profesjonalnego pełnomocnika z reprezentowania wnioskodawców w przypadku postępowania o przyznanie świadczenia kompensacyjnego.

7. Fundacja apeluje o zwiększenie udziału przedstawicieli zawodów medycznym w Komisji Odwoławczej.

VII Zmiany w ustawie o działalności leczniczej

1. Fundacja zwraca uwagę, że proponowana treść przepisu w art. 63 ustawy o działalności leczniczej uderza w prawo pacjentów do prywatności i może prowadzić do nadmiernego i nieuzasadnionego monitorowania pacjentów i przetwarzania ich danych osobowych. Zdaniem Fundacji istnieją inne, mniej inwazyjne sposoby zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów. Projektowana regulacja, poprzez umożliwienie montowania monitoringu wizyjnego w sanitariatach i przebieralniach, stanowi odstępstwo od utrwalonej praktyki w zakresie przetwarzania danych osobowych i brak jest dla niej wystarczającego uzasadnienia. Fundacja zwraca uwagę, że wszelkie przetwarzanie danych osobowych powinno odbywać się w sposób proporcjonalny oraz w jak najmniejszym zakresie ingerować w prywatność pacjentów.

2. Dodatkowo Fundacja wskazuje na konieczność powtórnego przeanalizowania, czy wyposażenie wszystkich pacjentów w opaski zawierające takie dane jak imię i nazwisko i data urodzenia jest proporcjonalne oraz czy nie istnieją mniej inwazyjne metody zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów.

VIII Rada Rejestrów Medycznych

Status oraz zadania Rady Rejestrów Medycznych, jak również sam fakt jej powołania, nie zostały w sposób dostateczny wyjaśnione w uzasadnieniu ustawy. Fundacja ma wątpliwości co do tego, jakimi rejestrami miałaby zajmować się Rada oraz czy jej istnienie jest w obecnym stanie prawnym pożądane. Zwracamy również uwagę na fakt, że Rada ta będzie generowała dodatkowe koszty w budżecie państwa.

Uwagi końcowe

Przedstawiony projekt ustawy dotyczy niezwykle istotnej z punktu widzenia opieki zdrowotnej kwestii, jaką jest zapewnienie odpowiedniej jakości dostarczanych usług w sektorze medycznym. Fundacja Rodzić po Ludzku z zadowoleniem przyjmuje fakt, że toczą się prace nad tym aspektem oraz część proponowanych zmian. Jednocześnie, nasz sprzeciw budzi sposób powstania i procedowania ustawy. Poruszony już wcześniej wątek konsultacji społecznych jest oczywiście niezwykle istotny, ale wątpliwości związane są również ze sposobem opracowywania projektu ustawy.

Zwracamy uwagę, że ustawa przewiduje szereg przepisów, które wymagają od szpitali bądź (jak w przypadku świadczeń kompensacyjnych) od pacjentów poniesienia dodatkowych kosztów. Jednocześnie, ustawa przewiduje powstanie 4 Rad i Komisji, których działanie będzie finansowanie z budżetu państwa. Fundacja postuluje ograniczenie ilości nowych organów i przekazanie zaoszczędzonych w ten sposób środków funkcjonującym szpitalom.

Wyrazem braku szacunku do obywatela oraz podmiotów, na które ustawa nakłada obowiązki jest formułowanie poszczególnych jednostek redakcyjnych w sposób niechlujny poprzez nader często występujące odesłania do nieistniejących w treści projektu jednostek redakcyjnych bądź jednostek redakcyjnych, które zawierają inne regulacje niż wskazane w przepisie odsyłającym (częściowo wypunktowane powyżej). O ile takie postanowienia świadczą jedynie o niechlujności i braku profesjonalizmu projektodawcy, to formułowanie przepisów w sposób uniemożliwiający określenie prawdziwej intencji projektodawcy, wprowadzających w błąd, pozostawiających zbyt szerokie pole dla interpretacji czy wręcz działających na szkodę sygnalistów stanowi naruszenie art. 2 ustawy zasadniczej i nie powinno mieć miejsca w demokratycznym państwie prawa. Takie działanie nie sprzyja budowaniu zaufania obywateli do prawodawcy, jest zaprzeczeniem idei otwartego rządu oraz prowadzi do obniżenia jakości procesu legislacyjnego. Fundacja Rodzić po Ludzku postuluje wprowadzenie odpowiednich, wysokich standardów w procesie legislacyjnym gwarantujących powstawanie prawa w atmosferze dialogu, zaufania i otwartości.

________________________________________

[1] Por. A. Bierć, Racjonalna procedura prawodawcza jako podstawa dobrego prawa, [w:] W. Czapliński (red.), Prawo w XXI wieku. Księga pamiątkowa 50-lecia Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2006, s. 94–95.

[2] Por. wyrok TK z dnia 31 stycznia 2006 r., sygn. K 23/03; wyrok TK z dnia 30 czerwca 2009 r., sygn. K 14/07.

[3] Por. M. Mazuryk, Uspołecznienie procesu tworzenia prawa a standardy wykonywania władzy publicznej [w:] K. Miaskowska-Daszkiewicz, R. Pal (red.), Standardy wykonywania władzy publicznej, Lublin- Stalowa Wola 2008, s.79.

[4] Por. P. Tuleja, Komentarz do art. 2 Konstytucji [w:] M. Safjan, L. Bosak (red.) Konstytucja RP. Komentarz. Tom 1, Warszawa 2016, s. 20.

[5] Ibidem, s. 20.

[6] Por. Konsultacje społeczne- jak sprawić by były lepsze? Propozycja Kodeksu Konsultacji i ścieżki wdrożenia. https://mac.gov.pl/files/konsultacje-spoleczne.pdf, (dostęp: 20.08.2021 r.).

[7] M. Kriele, Problemy z demokracją bezpośrednią [w:] P. Kaczanowski (red.) Konstytucja i transformacja, Warszawa 1995, s. 51.