Stanowisko Światowej Organizacji Zdrowia „Zapobieganie i eliminowanie braku poszanowania i złego traktowania rodzących w placówkach medycznych”

Każdej kobiecie przysługuje prawo do możliwie najwyższego poziomu opieki zdrowotnej, w tym prawo do godnej i pełnej szacunku opieki w czasie ciąży i porodu.

Wiele kobiet na całym świecie doświadcza braku szacunku i złego traktowania podczas porodu w placówkach medycznych. Takie traktowanie to nie tylko łamanie praw kobiet w porodzie do godnej opieki, ale zagrożenie również ich prawa do życia, ochrony zdrowia, integralności cielesnej i wolności od dyskryminacji. To stanowisko wzywa do podjęcia intensywnych działań. Do podjęcia dialogu, badań i wsparcia w tej ważnej dla zdrowia publicznego i praw człowieka kwestii.

Kontekst

Aby zmniejszyć globalne wskaźniki zachorowalności i umieralności kobiet, należy zapewnić powszechny dostępu do bezpiecznej i dobrej jakości opieki w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego. W szczególności, zagwarantować dostęp do antykoncepcji i opieki zdrowotnej w czasie ciąży i porodu.

Należy podkreślić, że w ostatnich dziesięcioleciach porody szpitalne stały się znacznie popularniejsze. Miało na to wpływ zwiększenie się zapotrzebowania, aktywizacja społeczności lokalnych, edukacja, zachęty finansowe oraz polityka państw.

Jednak coraz więcej badań poświęconych doświadczeniom kobiet w czasie ciąży, a zwłaszcza podczas porodu, kreśli niepokojący obraz. Wiele kobiet na całym świecie doświadcza lekceważenia, obraźliwych zachowań czy zaniedbań podczas opieki położniczej w placówkach medycznych (1-3). Tego rodzaju sytuacje skutkują brakiem zaufania kobiet do świadczeniodawców i zniechęcają do korzystania z ich usług (4). Z niewłaściwym, pozbawionym poszanowania godności traktowaniem kobiety mogą się zetknąć podczas ciąży, porodu i po porodzie. Najczęściej jednak doświadczają tego kobiety podczas porodu. Takie praktyki mogą mieć bezpośrednie, negatywne konsekwencje zarówno dla matki, jak i dziecka.

Łamanie praw kobiet w porodzie

Przykłady łamania i lekceważenia praw kobiet w porodzie obejmują:

1. bezpośrednią przemoc fizyczną,
2. upokorzenia i wyzwiska słowne,
3. przymus lub stosowanie procedur medycznych (w tym sterylizacji) bez ich zgody,
4. brak poszanowania poufności i intymności,
5. brak uzyskania pełnej, świadomej zgody na zastosowanie leków,
6. odmowa podania leków przeciwbólowych,
7. poważne łamanie prawa do prywatności,
8. odmowy przyjęcia do zakładów opieki zdrowotnej,
9. zaniedbania podczas porodu prowadzące do możliwych do uniknięcia, zagrażających życiu powikłań
10. przetrzymywanie kobiet i noworodków w instytucjach opieki zdrowotnej z powodu niemożności zapłacenia za usługi medyczne (5).

Wymaga podkreślenia, że nastolatki, kobiety niezamężne, te o niskim statusie społeczno – ekonomicznym, pochodzące z grup mniejszościowych, migrantki i kobiety żyjące z HIV są szczególnie narażone na niewłaściwe i poniżające traktowanie (5).

Podsumowując, każda kobieta ma prawo do jak najlepszej troski o swój stan zdrowia. Obejmuje to prawo do godnej, pełnej szacunku opieki zdrowotnej podczas całej ciąży i porodu. To także prawo do bycia wolnym od przemocy i dyskryminacji. W istocie, złe traktowanie, zaniedbania lub brak szacunku podczas porodu mogą doprowadzić do naruszenia podstawowych praw człowieka, w sposób opisany w przyjętych międzynarodowych dokumentach o prawach człowieka (6-9).

W szczególności, kobiety w ciąży mają prawo do:

1. godnego traktowania,
2. wolności wyboru,
3. otrzymywania i przekazywania informacji,
4. bycia wolnymi od dyskryminacji,
5. korzystania z możliwie najwyższej jakości zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego (10).

Międzynarodowy standard opieki okołoporodowej

Choć istnieją dowody, które wskazują, że doświadczanie przez kobiety braku poszanowania i złego traktowania podczas porodu jest szeroko rozpowszechnione (1-3,5), to nie ma międzynarodowych ustaleń, w jaki sposób brak szacunku i nadużycia mają być naukowo zdefiniowane i mierzone. Co za tym idzie, skala tych zjawisk i ich wpływ na zdrowie i dobrostan kobiet nie są dokładnie znane. Istnieją natomiast programy badań, które mają na celu lepsze określenie, pomiar i zrozumienie zjawiska niewłaściwego traktowania i łamanie praw kobiet w porodzie oraz tego, jak można je wyeliminować.

Aby stworzyć wysoki standard opieki okołoporodowej, która będzie oparta na szacunku do rodzących, konieczna jest taka organizacja i zarządzanie systemami opieki zdrowotnej, które zapewnią poszanowanie dla zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego kobiet oraz praw człowieka. Choć wiele rządów państw, stowarzyszeń zawodowych, badaczy, organizacji międzynarodowych, organizacji pozarządowych i społeczności na całym świecie wyraźnie podkreśla potrzebę zajęcia się tym problemem (14/11), to w wielu przypadkach zasady właściwej, opartej na szacunku opieki nad kobietami nie zostały przyjęte, są zbyt ogólne lub nie przełożyły się jeszcze na znaczące działania praktyczne.

Polecamy również artykuł dotyczący praw kobiet w porodzie https://rodzicpoludzku.pl/twoje-prawa/poznaj-swoje-prawa/

W celu zapobiegania i eliminacji łamania praw kobiet w porodzie w placówkach medycznych, które wyraża się przez brak szacunku i nadużycia wobec rodzących, WHO opublikowało 5 zaleceń:

1. Większe wsparcie ze strony władz państwowych i partnerów rozwojowych dla badań i działań zapobiegających brakowi szacunku i nadużyciom.

Większe wsparcie ze strony rządów i partnerów na rzecz rozwoju jest potrzebne do prowadzenia dalszych badań na temat definiowania i pomiaru braku szacunku, nadużyć w publicznych i prywatnych placówkach opieki zdrowotnej na całym świecie. Jak również w celu lepszego zrozumienia ich wpływu na stan zdrowia oraz doświadczenia i wybory kobiet. Konieczne są dowody na skuteczność stosowania i wdrażania interwencji w różnych kontekstach. Dzięki temu rządy państw oraz świadczeniodawcy otrzymają niezbędne wytyczne merytoryczne.

2. Inicjowanie, wspieranie i utrzymanie programów mających na celu poprawę jakości opieki położniczej, z silnym naciskiem na poszanowanie godności kobiet jako podstawowego elementu jakości tej opieki.

Konieczna jest intensyfikacja działań wspierających zmiany w zachowaniu świadczeniodawców, w środowiskach klinicznych i w systemach opieki zdrowotnej. Przez co zagwarantuje się wszystkim kobietom dostęp do fachowych, pełnych szacunku usług z zakresu opieki zdrowotnej.

Mogą one obejmować (ale nie ograniczać się tylko do nich):

• wsparcie osoby bliskiej wskazanej przez kobietę,
• możliwość poruszania się,
• dostęp do jedzenia i picia,
• poufność,
• prywatność,
• świadomy wybór,
• dostęp do informacji w zakresie ich praw,
• mechanizmy zadośćuczynienia w sytuacji naruszenia powyższych praw
• zapewnienie wysokich standardów opieki klinicznej.

Ściśle mówiąc, w działaniach tych ważne jest, aby bezpieczna, wysokiej jakości i skoncentrowana na pacjentce opieka, była dostępna w ramach powszechnego dostępu do ubezpieczenia zdrowotnego.

3. Podkreślanie praw kobiet do godnej i pełnej szacunku opieki zdrowotnej w czasie ciąży i porodu.

Międzynarodowe ramy praw człowieka stanowią, że brak szacunku i nadużycia podczas porodu to ważna kwestia dotycząca praw człowieka (6-8,15). Ten kontekst może być pomocny w podnoszeniu świadomości i rozwijaniu inicjatyw politycznych podnoszących znaczenie szacunku w opiece okołoporodowej. Oparte na tych prawach podejście do organizacji i zarządzania systemami opieki zdrowotnej może ułatwić świadczenie pełnej szacunku, wysokiej jakości opieki zdrowotnej nad kobietami rodzącymi.

4. Konieczność zbierania danych na temat poszanowania praw i łamania praw kobiet w porodzie oraz tworzenie systemów profesjonalnego i odpowiedzialnego wsparcia.

Systemy opieki zdrowotnej muszą uwzględniać specyfikę opieki nad kobietami podczas porodu, zapewniając opracowanie i wdrożenie jasnych zasad w zakresie praw i norm etycznych. Świadczeniodawcy na wszystkich poziomach wymagają wsparcia i edukacji. To wsparcie i edukacja mają przełożyć się na zapewnienie rodzącym kobietom traktowania z szacunkiem i poszanowania ich godności. Należy też zbierać informacje i dokumentować takie praktyki w opiece zdrowotnej, które już zapewniają pełną szacunku opiekę położniczą, uwzględniającą podmiotową rolę kobiet i społeczności.

5. Zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron, w tym kobiet, w działania na rzecz poprawy jakości opieki okołoporodowej i eliminowania łamania praw kobiet w porodzie, w szczególności – braku szacunku do kobiet.

Wyeliminowanie nadużyć i braku szacunku do kobiet podczas porodu może zostać osiągnięte jedynie wtedy, kiedy:

• kobiety,
• społeczności,
• świadczeniodawcy opieki okołoporodowej,
• menedżerowie,
• organy odpowiedzialne za profesjonalne szkolenia i certyfikację pracowników służby zdrowia,
• stowarzyszenia zawodowe,
• rządy,
• instytucje mające wpływ na systemy opieki zdrowotnej,
• organizacje pozarządowe,
• naukowcy,
• organizacje międzynarodowe,

podejmą wspólne wysiłki na rzecz współpracy w tym zakresie. Wzywamy zatem te podmioty do udziału w wysiłkach zmierzających do tego, aby wszystkie nadużycia i przykłady braku szacunku były identyfikowane i zgłaszane. Co najważniejsze, żeby wprowadzić odpowiednie środki zapobiegawcze i terapeutyczne.

Skorzystaj również z naszej bazy wiedzy dla kobiet w porodzie https://gdzierodzic.info/k/porod/

Tłumaczenie na język polski powstało dzięki zaangażowaniu i wsparciu Fundacji Rodzić po Ludzku.

Stanowisko WHO – tekst polski