Mama z noworodkiem w kontakcieskóra do skóry dotyka ręką twarzy pochylonego ojca

Tzw. poród rodzinny

Stan prawny na dzień: 09.12.2021 r.

Poród to nie tylko zdarzenie medyczne. To przede wszystkim wydarzenie o wielkim znaczeniu dla psychiki i tożsamości kobiety. Ogromne przeżycie emocjonalne, a także wydarzenie rodzinne. Fakt, iż w większości przypadków poród odbywa się w szpitalu, nie może wiązać się z zaprzeczeniem tym aspektom narodzin dziecka.

 

Pobyt w szpitalu jest jedynie zmianą miejsca. Nie może być postrzegany jako rodzaj odosobnienia. Prawa człowieka, naturalne więzy rodzinne czy małżeńskie pacjentki nie zostają za bramą szpitalną (Dorota Karkowska 2006, Analiza uwarunkowań opieki okołoporodowej…).

Pacjentka zachowuje swe prawa do ochrony życia prywatnego i więzi rodzinnych, między innymi poprzez prawo do wsparcia ze strony osoby bliskiej, przez nią wybranej. Prawo to także jest powiązane z prawem do poszanowania godności i intymności oraz prawem do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską.

W Polsce przyjęło się rozumienie „porodu rodzinnego” jako porodu, który odbywa się  w obecności męża lub partnera. Rzadziej innych osób wybranych przez pacjentkę.

Niedopuszczalne jest ograniczenie tzw. porodu rodzinnego wyłącznie do męża lub partnera (ojca dziecka), np. nie wpuszczenie siostry rodzącej kobiety.

Wybór osoby uczestniczącej przy udzielaniu pacjentowi świadczeń medycznych pozostawiony jest zawsze temu pacjentowi. Tak więc w interesującej nas sytuacji porodu wybór należy do samej rodzącej (J. Haberko 2006, Prawne aspekty asysty przy porodzie…).

Zdarza się także umożliwianie obecności bliskiej osoby od pewnego, arbitralnie określonego momentu zaawansowania porodu. Jest to nieuzasadnione ograniczanie prawa do wsparcia ze strony bliskiej osoby.

 

Miałam poród rodzinny. Była ze mną mama, którą wpuścili na 3 godz. przed końcem porodu. Spędziła całą noc w poczekalni. Ja byłam sama, bo wpuszczają od 5 cm rozwarcia.

 

Sprawą budzącą wiele kontrowersji jest obecność bliskiej osoby przy porodzie w warunkach wieloosobowej sali porodowej, gdy kilka kobiet rodzi jednocześnie. Obecność bliskiej osoby uzależniona powinna być od zgody innych rodzących. Wieloosobowa sala porodowa powinna być tak wyposażona, aby zminimalizować ryzyko naruszenia prawa innych pacjentek do intymności. Umożliwianie odbywania porodów rodzinnych w salach wieloosobowych należy uznać za sytuację wyjątkową, przejściową, zanim we wszystkich szpitalach możliwe będzie wprowadzenie jednoosobowych sal porodowych, gwarantujących poszanowanie intymności.

W świetle obowiązujących przepisów nie istnieją podstawy prawne zezwalające na pobieranie opłat za udzielone świadczenia w trakcie porodu finansowanego ze środków publicznych.

Uzasadnianie opłat za poród rodzinny czy salę pojedynczą do porodu uznaniem ich przez dyrekcję szpitala za usługi ponadstandardowe jest niewłaściwe. Nie istnieje standard opieki okołoporodowej, precyzujący do jakich świadczeń finansowanych ze środków NFZ ma prawo pacjentka. Niezgodne z prawem jest także powoływanie się na regulamin porządkowy placówki. Regulaminy, czyli akty wewnętrzne, nie mogą odmiennie regulować praw obywatelskich, wynikających z przepisów powszechnie obowiązujących, bez wyraźnego upoważnienia.

Pobieranie opłat za tzw. porody rodzinne i za intymne warunki podczas porodu (sala pojedyncza) przez placówki, które zawarły z NFZ kontrakt na udzielanie świadczeń medycznych związanych z porodem, jest sprzeczne z konstytucyjnymi zasadami szczególnej opieki nad kobietą w ciąży (art. 68 ust. 3 oraz art. 71 ust. 2), a także z zasadą równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej (art.68 ust.2).

Stanowisko w tej sprawie zajęło również Ministerstwo Zdrowia. Ministerstwo Zdrowia w odpowiedzi na interpelacje poselską stwierdziło, że pobieranie opłat jest naruszeniem prawa. Praktyki te naruszają ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, ustawę o zakładach opieki zdrowotnej oraz  wydane na ich podstawie rozporządzenia.

Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych reguluje zasady finansowania opieki zdrowotnej przez NFZ. Zabrania pobierania przez szpitale opłat bezpośrednio od pacjentów, jeżeli pacjenci mają prawo do bezpłatnej służby zdrowia, a NFZ zawarł ze szpitalem umowę na wykonywanie udzielanego świadczenia zdrowotnego.

NFZ kontraktuje i finansuje opiekę medyczną w czasie porodu. Prawo do dodatkowej opieki ze strony osoby bliskiej jest jednym z praw pacjenta.

Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej wskazuje jednak, że szpital nie może ponosić kosztów opieki sprawowanej przez osobę bliską. Wynika z tego, że dopuszczalne są opłaty bezpośrednio związane z obecnością bliskiej osoby, np. za obuwie czy strój ochronny lub dodatkowy posiłek.

Ich wysokość nie może być ustalana w sposób dowolny i stanowić bariery w korzystaniu z praw pacjenta. Mówi o tym także art. 35 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, który wskazuje, że wysokość tych opłat ustala kierownik podmiotu leczniczego. Muszą one uwzględniać rzeczywiste koszty realizacji prawa pacjenta. Ponadto, informacja o wysokości tych opłat jest jawna. Musi być dostępna w lokalu danego podmiotu leczniczego.

Praktyka pobierania opłat za pobyt i poród w sali „ponadstandardowej” również jest nielegalna.

Warunki sanitarne i wyposażenie takich sal określone są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Odwołuje się do niego NFZ zawierając umowę ze szpitalem. Wymagania w stosunku do wskazanych sal stanowią więc część umowy pomiędzy szpitalem, a NFZ. Co oznacza, że pobyt w takiej sali jest objęty kontraktem. Szpital nie może pobierać za niego dodatkowej opłaty.

Pojedyncza sala do porodu gwarantuje poszanowanie prawa kobiety do intymności w czasie porodu. Realizacja tego prawa, tak jak innych praw pacjenta, nie może być ograniczona ze względów finansowych.

W przypadku naruszania przez szpitale prawa poprzez pobieranie wyżej wymienionych opłat, należy poinformować o tym NFZ. Praktyka ta jest niezgodna z umową łączącą Fundusz ze szpitalem. Może to skutkować nałożeniem kary na szpital.

Pobieranie opłat za realizację prawa pacjenta do opieki sprawowanej przez osobę bliską, których wysokość przekracza wysokość kosztów poniesionych przez szpital, może stanowić podstawę do wniesienia pozwu do sądu cywilnego w celu zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.


Czytaj także: